افزایش شمار سگ‌های ولگرد در شهر کرمان سلامت و امنیت شهروندان را به مخاطره انداخته اما شهرداری می‌گوید در این زمینه تنهاست و بقیه همکاری نمی‌کنند حال آنکه سایر دستگاه‌ها مثل دامپزشکی نیز معتقدند براساس قانون وظیفه‌ای ندارند.
فرقی نمی‌کند شب باشد یا روز، در بعضی محله‌های شهر کرمان کمتر و بعضی نقاط بیشتر، سگ‌های ولگرد و بلاصاحب عموما با چثه‌های بزرگ می بینیم که در خوشبینانه‌ترین حالت تا غذایشان ندهی از نگاه ملتمسانه دست برنمی دارند و در بدترین حالت ممکن عامل بروز بیماری‌ها و گزیدگی‌ها هستند.
چند وقتی است که در کوچه پس کوچه‌های شهر کرمان و بعضا خیابان‌های اصلی این شهر شاهد افزایش تعداد سگ‌های ولگرد هستیم، سگ‌هایی که با وجود قانونی مبنی بر مدیریت جمعیت این حیوانات سال هاست که در پاسکاری میان ادارات و دستگاه‌های متولی تعدادشان روزبه‌روز زیادتر می‌شود.
در حالی که وزارت کشور دستورالعملی برای مقابله با سگ‌های ولگرد تدوین کرده و مسئولیت‌هایی را به چندین دستگاه در قالب یک کارگروه سپرده اما شهرداری کرمان خود را در این مسیر تنها می‌بیند و معتقد است که سایر دستگاه‌ها مدیریت سگ‌های ولگرد را جدی نگرفته‌اند.
شهرداری‌ها کاهش تعداد سگ‌های ولگرد را منوط به کامل شدن چرخه عقیم‌سازی و واکسیناسیون این سگ‌ها قبل از رهاسازی می‌دانند، اما این عقیم سازی هزینه‌های بالایی دارد و شهرداری می گوید که بتنهایی از عهده آن بر نمی آید.
غذا دادن شهروندان به سگ‌ها از روی حس ترحم، مدیریت نشدن زباله‌های شهری و حذف سطل‌های زباله طی یک دوره مدیریت شهری نیز در کنار انجام نشدن وظایف دستگاه‌های متولی مدیریت جمعیت سگ‌های ولگرد را دشوارتر کرده و بر جمعیت این سگ ها در خیابان ها و کوچه ها افزوده است.
زندگی سگ‌های بدون صاحب و به اصطلاح ولگرد در هر شهری چالش‌های متعددی به همراه دارد که مهمترین آنها به خطر افتادن سلامت مردم از حیوان گزیدگی گرفته تا خطر سرایت بیماری‌ها و آلودگی معابر شهری است.
با وجود گذشت ۱۴ سال از تدوین قانونی برای مقابله با سگ های ولگرد هنوز تعداد این سگ‌ها طبق مشاهدات میدانی در نقاط مختلف شهر کرمان زیاد است، موضوعی که به ما را به سوژه اصلی این گزارش رساند اینکه چرا تعداد سگ‌های ولگرد همچنان رو به فزونی است؟
مدیریت جمعیت سگ‌های ولگرد
سال ۸۷ سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور، دستورالعملی برای کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد تدوین کرد دستورالعملی ۲۲ صفحه‌ای که در ۱۲ ماده حدود قوانین و مقرارت مقابله و کنترل جمعیت این حیوانات را مشخص کرد و هر ۲ سال یکبار بروزرسانی شده است.
مهمترین وجه دستورالعمل تدوینی وزارت کشور در سال ۸۷ در ماده هفت این دستورالعمل به روشنی تبیین و گفته شده که «پس از جمع‌آوری سگ‌های ولگرد از سطح شهر و روستا و انتقال آنها بـه قفس نگهداری موقت در مرکز نگهداری، عملیات معاینه، تشخیص و تفکیک سگ‌های اصیل و سـگ‌هـای آلـوده زیـر نظـر دامپزشک انجام می‌شود و سگ‌های ولگرد آلوده و غیرمفید از سگ های اصیل مفید تفکیک و سگ‌های مفید توسط دامپزشک واکسیناسیون و قرنطینه شده، پس از طی دوره قرنطینه، نصب قلاده و شناسنامه دار کردن سگ به مراکز یا افراد متقاضی پس از اخذ تعهـد از آنهـا درخـصوص نگهـداری مناسب حیوان و عـدم رهاسـازی ، انجـام دوره‌های معاینـات و مراقبت‌های بهداشتی لازم تحویل می‌شود. سگ‌هایی که بعنوان سگ گله به افراد واگذار می‌شود قبـل از واگذاری توسـط دامپزشک عقیم‌سازی خواهند شد.»
طبق دستورالعمل وزارت کشور برای مقابله با سگ‌های ولگرد و بدون صاحب، شهرداری در کنار ۱۵ دستگاه دیگر در ستاد استانی کارگروه مقابله با جمعیت این حیوانات نقش اصلی را ایفا می‌کند.
گرچه وقتی پای صحبت متولیان شهرداری می نشینیم می گویند که در باره جمع آوری سگ ها کارهایی انجام می دهند اما وقتی می پرسیم که این فعالیت ها در چه فرآیند و به چه شکلی انجام می شود که همچنان مشکلات به میزان قابل تاملی باقیست، می گویند که در این زمینه تنها هستند و نیاز به حمایت سایر دستگاه ها دارند.
البته صرفنظر از اینکه مدیران شهرداری می گویند ظرفیت پناهگاهشان محدود است اعلام می کنند این کار به پیمانکار واگذار شده و نظارت بر روند فعالیت ها در بخش خصوصی و نحوه انجام آنها نیز خود حکایت مفصلی است که باید در جای خود بررسی شود.
اما مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرمان که متولی این موضوع است در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا گفت: زنده‌گیری، نگهداری در پناهگاه، واکسیناسیون، غذا دادن و عقیم‌سازی سگ‌های بلاصاحب برعهده شهرداری است.
مصطفی عسکری افزود: شهرداری تا این لحظه عملیات زنده‌گیری سگ‌های ولگرد را به پیمانکار واگذار کرده است و پیمانکار در پنج منطقه شهرداری شهر کرمان به تفکیک این اقدام را انجام می‌دهد و سگ‌های بلا صاحب را به پناهگاه می‌آورند.
وی بیان کرد: زنده‌گیری سگ‌های ولگرد توسط دارت بیهوشی انجام می‌شود تا به این حیوانات آسیبی وارد نشود و سپس به پناهگاه شهرداری انتقال می‌یابند.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرمان تصریح کرد: در پناهگاه، سگ‌های ولگرد غربالگری و سگ‌های سالم از بیمار جدا می‌شود و بعد از انجام فرایند واکسیناسیون، عقیم‌سازی و مراحل رهاسازی آنها اتفاق می‌افتد؛ یعنی این سگ‌ها مجدد به نقطه قلمرو خودشان برگردانده می‌شوند و بعد از اتمام چرخه عمر در نهایت تعداشان محدود خواهد شد.
ظرفیت محدود پناهگاه کرمان
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرمان با تاکید بر اینکه ظرفیت پناهگاه نگهداری سگ‌های ولگرد در شهر کرمان محدود است، گفت: اگر این چرخه آمدن سگ‌های ولگرد به پناهگاه و در نهایت عقیم‌سازی و رهاسازی آنها به صورت کامل انجام شود تعداد این سگ‌ها به مرور زمان کم می‌شود و نیاز به افزایش ظرفیت و ایجاد پناهگاه جدید نخواهد بود.
وی خاطرنشان کرد: کمپ نگهداری سگ‌های بلاصاحب در کرمان طبق دستورالعمل تدوینی وزارت کشور اداره و در این مرکز پلاک‌گذاری و شماره‌گذاری سگ‌ها و گندزدایی محیط نگهداری نیز به صورت مرتب انجام می‌شود.
عسکری ادامه داد: طبق قرارداد شهرداری با دانشکده دامپزشکی، عقیم‌سازی تعدادی از این سگ‌های ولگرد را این دانشکده انجام می‌دهد و برای بخش دیگرشان تا چند روز آینده بخش خصوصی وارد خواهد شد و در نهایت با این اقدامات تا پایان امسال یکهزار سگ عقیم و سپس به محل اولیه برگردانده و رهاسازی می‌شوند.
شهرداری: تنهاییم
وی با اشاره به اینکه متاسفانه شهرداری در این قصه جمع‌آوری، نگهداری و کاهش تعداد سگ‌های بلا صاحب تنها مانده است، گفت: کمک‌ها از سایر دستگاه‌ها به صورت جدی نیست، یعنی یک وقت‌هایی کمک‌هایی می‌شود ولی قابل توجه نیست.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرمان با اشاره به اینکه در کنترل جمعیت سگ‌های بلاصاحب باید ادارات مختلفی جدی ورود کنند و کمک دهند، تصریح کرد: طبق آمار روزانه از سطح پنج منطقه این شهر نزدیک به ۱۵ تا ۲۰ قلاده سگ ولگرد روزانه زنده‌گیری می‌شود اما این ظرفیت وجود دارد که تعداد زنده گیری این حیوانات افزایش پیدا کند البته به شرطی که فراینده عقیم‌سازی و سپس واکسیناسیون این حیوانات به طور کامل انجام شود.
طبق ماده سه دستورالعمل تدوینی وزارت کشور برای کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد، دامپزشکی یکی از دستگاه‌های اجرایی مسئول در کنترل جمعیت این حیوانات است. حسین رشیدی مدیرکل دامپزشکی استان کرمان در گفت‌وگو با ایرنا افزود: دُرست است که دامپزشکی عضو کارگروه استانی کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد است اما این کارگروه وظایفی را تعیین کرده که عموما برعهده شهرداری است به این معنی که بحث مدیریت و ساماندهی سگ‌های ولگرد به عهده شهرداری‌ها گذاشته شده و بعضا در مواردی سازمان‌های مردم نهاد(ngo) با شهرداری در این موضوع مشارکت دارند.
وی با اشاره به اینکه شهرداری در انجام فرایند عقیم‌سازی یا یوتانایز کردن( مرگ بدون اعمال درد و رنج) سگ‌های بلاصاحب از کمک‌های فنی دامپزشکان استفاده می‌کند، بیان کرد: قراردادی بین شهرداری و دانشکده دامپزشکی امضا شده و قرار است فرایند عقیم سازی سگ‌های ولگرد را این دانشکده برای شهرداری انجام دهد ما هم با شهرداری تعهد کردیم که واکسن مورد نیاز و داروی ضد انگل را در اختیار دامپزشکان این دانشکده بگذاریم.
اختلافات حل شده
رشیدی توضیح داد: مدتی ظاهرا قرارداد میان شهرداری و دانشکده دامپزشکی به لحاظ اختلافاتی روی مباحث این قرارداد متوقف شده بود اما طی چندروز اخیر این اختلافات بین دانشکده دامپزشکی و شهرداری حل و فصل شده و قرار است هر زمان دانشکده دامپزشکی برای حیوانات ولگرد درخواست واکسن کرد دراختیارشان بگذاریم.
عضو شورا: همکاری دامپزشکی کافی نیست
فتح الله مویدی رییس کمیسیون خدمات شهری بهداشت و محیط زیست با اشاره به اینکه یکی از دستگاه‌هایی که برای عقیم‌سازی سگ‌های ولگرد باید همکاری کند، دامپزشکی است افزود: این دستگاه‌ها برای موضوع عقیم سازی سگ های ولگرد همکاری لازم را نمی‌کنند و در فرایند عقیم‌سازی این حیوانات شهرداری هم‌اینک حدود یک میلیون تومان برای هر قلاده سگ هزینه می‌کند.
وی با تاکید بر اینکه متاسفانه نگهداری و مدیریت جمعیت سگ‌های ولگرد تنها بر دوش شهرداری افتاده است، گفت: سازمان‌های مردم نهاد هم به شهرداری در نگهداری و مدیریت سگ‌های ولگرد کمک‌هایی می‌کنند اما این رقم در مقابل تعداد سگ‌های ولگرد موجود ناچیز است.
مویدی اظهارداشت: تعداد سگ‌های بلاصاحب در سطح شهر واقعا زیاد است البته شهرداری با دانشکده دامپزشکی قرارداد بسته است و در حد وسع روزانه تعدادی را عقیم‌سازی می‌کنند اما این اقدامات جوابگوی جمعیت این تعداد سگ ولگرد نیست.
نقش مردم در افزایش سگ‌های ولگرد
طبق مطالعات، دسترسی به غذای بیشتر عامل رشد جمعیت سگ‌ها ولگرد و بلاصاحب است . وقتی به آنها غذا می‌دهیم هم جمعیت‌شان بیشتر می‌شود و هم به دلیل اینکه این حیوانات اهلی هستند و نسبت به حیوانات دیگر خیلی سازگارترند، در صورت غذادهی زیاد رشد خیلی سریع‌تری خواهند داشت و تعداد زیادی توله به دنیا می‌آورند.
